بررسی جایگاه اهل بیت علیهم السلام در تفسیر الکشف و البیان ثعلبی

در قرآن مجید، آیاتی وجود دارد که در عظمت و شأن اهل بیت? نازل شده است و یکی از مباحث مهم در تفاسیر شیعه و اهل سنت توجه به آیاتی است که راجع به فضایل این بزرگواران است. در این پژوهش دیدگاه ابواسحاق ثعلبی(م427ق) در مورد آیات نازله در شأن اهل بیت? مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول مربوط به «کلیات تحقیق» و «مفهوم شناسی اهل بیت» است. فریقین در این که منظور از اهل بیت رسول خدا? چه کسانی هستند دچار اختلاف شده اند؛ شیعه معتقد است که اهل بیت رسول خدا? دوازده امام معصوم و حضرت زهرا سلام الله علیها است؛ ولی اهل سنت مصادیق فراوانی از جمله همسران رسول خدا?، بنی هاشم، اهل مسجد و... را ذکر نموده اند. در فصل دوم زیست نامه مولف و تفسیر ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. ابواسحاق ثعلبی نیشابوری مفسر شافعی مذهب قرن پنجم از برجستگان در تفسیر، حدیث و ادب است. ایشان نزد اساتید بزرگی به فراگرفتن علم پرداخته است. ثعلبی دارای تألیفات متعددی است اما بیشترین شهرت وی مربوط به تفسیر ایشان است که در دوره های بعد، افراد بسیاری از این تفسیر تأثیر پذیرفتند. در فصل سوم به آیات امامت و ولایت از دیدگاه ثعلبی پرداخته شده است. ابو اسحاق ثعلبی در مورد آیات امامت و ولایت به سه روش عمل می نماید: در برخی از موارد آیه را در مورد امام? می داند و به دفاع از آن می پردازد. در موارد دیگری آیه را در مورد امام علی? می داند ولی مصادیق دیگری نیز همراه آن نقل می کند. سوم بدون این که بیان کند آیه در مورد امام علی? است، از آن عبور می کند. فصل چهارم مربوط به فضایل اهل بیت? در تفسیر ثعلبی است. ثعلبی در مورد آیات فضایل اهل بیت? و آیات فضایل امام علی? به همان شیوه پیش عمل نموده است؛ در مواردی آیه را در مورد اهل بیت? و امام علی? می داند و با ذکر روایات و اشعار آنها را تأیید و به دفاع می پردازد. در موارد دیگری علاوه بر نقل فضایل اهل بیت?، مصادیق دیگری نیز در ذیل آیات مربوطه بیان می کند.